Obywatelski program rewitalizacji przestrzeni wspólnych

„Zielone podwórka Szczecina”

Duży obszar zdegradowanego śródmieścia jest terenem gminy, spółek miejskich (STBS-ów i SCR) lub wspólnot mieszkaniowych, gdzie z różnych powodów nie jest możliwe wdrożenie programu miejskiego „Zielone podwórka”. Albo uniemożliwia to regulamin programu, albo trudna sytuacja wspólnot, czasem też barierą są trudności w porozumieniu się wspólnot korzystających z jednego podwórza. Z kolei należy zauważyć bardzo wartościowe działania na tych terenach sporej liczby osób zakładających i opiekujących się zieleńcami pod kamienicami lub na tzw. przedogródkach. Mieszkańcy ci (najczęściej panie), czasem jest to wspólny wysiłek kilku sąsiadów, potrzebują wielorakiego wsparcia dla swojej prospołecznej działalności. W szczególności pomocy w ponoszeniu kosztów utrzymania zieleńców. Często osoby takie mogłyby przy pewnym wsparciu i pomocy powiększyć areał zieleni na podwórzu. Są to pasjonaci i to w nich należy upatrywać społecznej obywatelskiej chęci działania dla dobra wspólnego.

Kierując się powyższymi potrzebami złożyliśmy poniższy projekt do Urzędu Miasta jako propozycję do Lokalnego Programu Rewitalizacji dla Miasta Szczecin *. Został on zaakceptowany i figuruje w dziale „Działania w sferze społecznej (S) – przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu i zapobieganie patologiom społecznym” w LPR jako pozycja 47. na str. 51. Niestety nie przewidziano na realizację żadnych funduszy.

Obywatelski program rewitalizacji przestrzeni wspólnych „Zielone podwórka Szczecina” przewiduje szereg różnorodnych i zarazem kompleksowych działań angażujących najaktywniejszych i dopiero mających zamiar działać mieszkańców:

1. Organizacja szkoleń (warsztatów) oraz dyżury specjalistów.
   Warsztaty są przeznaczone dla opiekunów (liderów) zielonych podwórek. Współpraca z naukowcami architektury krajobrazu, przyrodnikami, botanikami, dendrologami, socjologami i in. Przykłady szkoleń: „Jak założyć i utrzymać zieleniec”, „Jak i skąd pozyskiwać środki na rewitalizację i utrzymanie podwórza”, „Jak pozyskać przychylność sąsiadów”, „Mała architektura na podwórku”, „Place zabaw na podwórku”, „Bezpieczeństwo i margines społeczny jak uniknąć zniszczeń”, „Zwierzęta na podwórku – przyjaciele i szkodniki”, „Ekologia na podwórku – odpady, woda itp.”, „Kompostownik na podwórku” i in.
   Potrzeby: sala z wyposażeniem audiowizualnym, materiały dla uczestników, wynagrodzenie prelegenta.
2. Opracowanie i wytyczenie tras turystycznych oraz wydanie mapek-przewodników
   Tytuły wydawnictw: „Piękne kamienice i zielone podwórka starego Szczecina” lub „Zielone podwórka Szczecina” – trasy przeznaczona dla turystów, jak i samych mieszkańców miasta (wersje tematyczne tras: zieleń, rewitalizacja, architektura).
3. Opracowanie procedury nadawania Certyfikatów „Zielone podwórko” i „Zielony kącik”
   Do opracowania: standardy dla kandydujących zieleńców, oraz kryteria przyznawania certyfikatu – komisja przyznająca z udziałem społeczników, naukowców, urzędników i dziennikarzy
4. Organizacja prezentacji małych form artystycznych na podwórkach:
   koncerty, przedstawienia, pokazy, występy.
5. Opracowanie i wydanie poradnika (w formie broszury) dla opiekuna (lidera) zieleńca miejskiego pt. „Jak założyć i utrzymać zieleń wokół budynku wielorodzinnego w mieście”.
6. Utworzenie, administrowanie i uaktualnianie internetowego portalu informacyjnego – z galeriami zdjęć, artykułami, aktualnościami o wydarzeniach związanych z podwórkami w Szczecinie i innych miastach
7. Organizacja spotkań integracyjnych dla liderów zielonych podwórek (integracja mieszkańców, odwiedzanie się na podwórkach, dobre przykłady zagospodarowania, wzajemna pomoc itp.); w tym coroczny Festiwal Zielonych Podwórek („Święto Ziarnka Fasoli”, na którym mieszkańcy dzielą się nasionami roślin ozdobnych wyhodowanych na swoich podwórkach)
8. Organizacja wycieczek, wyjazdów edukacyjnych i krajoznawczych do miast znanych z pięknych podwórek (Kraków, Berlin i in.), do ogrodów botanicznych, słynnych parków, palmiarni itp. Wyjazdy przewidują spotkania i warsztaty z miejscowymi instytucjami i mieszkańcami oraz wymianę doświadczeń.
9. Ekologizacja podwórek – wdrożenie segregacji odpadów „u źródła”, czyli w mieszkaniach i na podwórkach. Akcje skierowane na zmiany prośrodowiskowe na podwórzach, na przykład pomocy dla zwierząt w czasie okresu zimowego, budowanie miejsc lęgowych ptaków i in.
10. Organizacja pomocy finansowej na zieleń i małą architekturę dla uczestników „Obywatelskiego programu rewitalizacji Zielone podwórka Szczecina”. Beneficjentami byłyby wspólnoty mieszkaniowe jak również grupy mieszkańców opiekujące się zielenią na własnym podwórzu. Utworzenie funduszu, opracowanie procedur i regulaminu dotacji. Stworzeniu bazy potencjalnych beneficjentów. Opracowanie sposobu monitoringu i metod kontroli realizacji umów z beneficjentami.

Uzasadnienie.

Realizacja akcji Zielonych podwórek Szczecina jako akcji obywatelskiej pozwala na obudzenie inicjatywy i zaangażowania mieszkańców. Wspólne działanie mieszkańców i władz miejskich pozwala na wyzwolenie tzw. integracji wyższego rzędu, w której mieszkańcy utożsamiają się z miastem i czują się odpowiedzialni za jego naprawę i rozwój.

Szerszy udział mieszkańców umożliwia nie tylko obniżenie kosztu rewitalizacji danego podwórka, ale także rozwija więzi obywatelskie, umiejętności współdziałania, przyjmowanie odpowiedzialności za własne otoczenie. Jest to niezwykle ważne z punktu widzenia budowy społeczeństwa obywatelskiego, integracji mieszkańców i rozwoju poczucia tożsamości lokalnej.

W wielu przypadkach, w których społeczności wspólnot podjęły samodzielnie działania obywatelskie, budowała się więź pomiędzy mieszkańcami oraz rozwój poczucia tożsamości z miejscem. Wspólnoty te zdane były na samodzielne stawianie czoła procedurom urzędowym oraz  samodzielne poszukiwanie rozwiązań dla własnych podwórek. Specjalistyczny portal oraz zorganizowana akcja poświęcone obywatelskim działaniom na podwórkach znacznie ułatwią działanie mieszkańcom zainteresowanym pracą społeczną na rzecz poprawy własnego otoczenia.

Obecnie przyjęty przez miasto wariant realizacji akcji Zielonych podwórek Szczecina nie uwzględnia szerokiego udziału mieszkańców w rewitalizacji własnych podwórek. Przyjęte rozwiązanie jest kosztowne, mało efektywne w porównaniu do potrzeb i nie wpływa na rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Jest także niezgodne z założeniami akcji opracowanymi przez jej inicjatora, Grzegorza Czarneckiego, w roku 2000. Opracowany wtedy program, oparty na obywatelskich doświadczeniach Berlina zakładał szeroki udział mieszkańców na wszystkich etapach procesu rewitalizacji podwórek, zwłaszcza na etapie wykonawczym. Szerszy udział mieszkańców umożliwia nie tylko obniżenie kosztu rewitalizacji danej przestrzeni, ale także rozwija więzi obywatelskie, umiejętności współdziałania, przyjmowanie odpowiedzialności za własne otoczenie. Jest to niezwykle ważne z punktu widzenia budowy społeczeństwa obywatelskiego, integracji mieszkańców i rozwoju poczucia tożsamości lokalnej identyfikacji z miejscem zamieszkania i lokalną społecznością.

__________

* 27 września 2010 r. Rada Miasta Szczecin przyjęła Lokalny Program Rewitalizacji dla Miasta Szczecin, opracowany zgodnie z wytycznymi w zakresie opracowywania Lokalnych Programów Rewitalizacji w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013.

„Lokalny Program Rewitalizacji dla Miasta Szczecin” (48 MB, pdf)